Jak wzmacniać odporność psychiczną
Na co dzień staramy się podnosić jakość różnych zasobów, jakie posiadamy. Dbamy o kondycję fizyczną, uczymy się języków, robimy prawo jazdy, podróżujemy i poznajemy nowe kultury, ludzi, zdobywamy nowe albo rozwijamy umiejętności i wiedzę, które już mamy. Podobnie jest z psychiką. Składa się na nią wiele zdolności psychicznych, jak koncentracja, zdolność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, okazywanie emocji i uczuć, uważność czy komunikacja. Jak by to było pomyśleć o umiejętnościach psychicznych jako o „mięśniach”, które również potrzebują treningu, bodźców, zmiany, ale i spokoju, równowagi.
Czym jest odporność psychiczna, czyli rezyliencja?
Odporność psychiczna zwana też rezyliencją to wewnętrzne zdolności każdej osoby – wrodzone i nabyte – pomagające odpowiednio zareagować na napotykane kłopoty i przeciwności. Rezyliencja pomaga:
- zapobiec rozwojowi zaburzeń wynikających z przeżytego stresu, jak chociażby depresja czy zaburzenia lękowe,
- szybciej i pełniej dojść do siebie po stresie, jakiego doznaliśmy i jego konsekwencjach,
- usprawnić nasz umysł i codzienne funkcjonowanie.
Mamy wrodzoną rezyliencję i możliwość pracy nad nią. To, co przeżyliśmy, być może sprawiło, że odporność psychiczna każdego z nas jest na innym poziomie – ktoś jest na pierwszym stopniu, a ktoś inny na czwartym, ale możemy iść dalej i rozwijać tę umiejętność.
Jakie korzyści daje wzmacnianie rezyliencji?
Istnieniu i wzmacnianiu odporności psychicznej zawdzięczamy radzenie sobie z problemami psychicznymi, które dotykają wielu osób. Wzmacniana z uważnością rezyliencja pomaga albo nie dopuścić do rozwoju m.in. zaburzeń nastroju, albo ich nawrotu. A jeśli wystąpią, odporność psychiczna wspiera zmniejszanie ich objawów i powrót do zdrowia.
Większa odporność psychiczna to również mniej powikłań medycznych wynikających ze stanu psychicznego i przeżywanych stresów, bo przecież lepiej sobie z nimi radzimy. Jesteśmy całością – psychiką i ciałem. Kiedy coś dolega naszej psychice, objawy często nie omijają również ciała, które zaczyna chorować. Co z kolei może przełożyć się na funkcjonowanie w pracy, rodzinie, szkole.
Silna rezyliencja to paliwo ogólnego dobrostanu – wspiera rozwój umysłowy, wzrost emocjonalny, fizyczny, społeczny i duchowy. Dzięki temu na co dzień jesteśmy spokojniejsi, bardziej wydajni i zadowoleni z życia.
Jak wzmacniać odporność psychiczną?
Oto kilka sposobów na wzmacnianie odporności psychicznej:
- tak często, jak to możliwe, bycie tu i teraz, czyli bycie uważnym na to, co się dzieje, czego się doświadcza, adekwatne nazywanie emocji i uczuć, swoich możliwości, zakotwiczanie się w chwili obecnej – zauważanie i zatrzymywanie wybiegania w przyszłość, nadmiernego zamartwiania się,
- wprowadzenie do swojego planu dnia/tygodnia ćwiczeń fizycznych, technik relaksacyjnych – chodzi o wyrobienie nawyku, który na stałe wesprze wyciszenie, koncentrację, formę fizyczną, a nie tylko wtedy kiedy potrzebujemy na szybko odreagować i spuścić z siebie napięcie,
- stworzenie i dbanie o naszą „sieć społeczną” – znajomych, przyjaciół, kumpli, bliskich – ludzi, z którymi możemy porozmawiać, pośmiać się, zwierzyć, zaufać, pójść na spacer, koncert, przytulić się – możemy dzielić z nimi nasze radości i problemy, być może nie zawsze będą mogli coś zrobić, czasami wystarczy, że są,
- zwiększanie elastyczności poznawczej, czyli tego, co i jak myślimy – poprzez poznawanie nowych osób, kultur, czytanie książek, podróżowanie, zdobywanie wiedzy i umiejętności, pozwalanie sobie na „nie wiem – zapytam, poznam”, bycie zaciekawionym,
- przeżywanie mniejszych i większych przyjemności, radości na co dzień, bez konieczności czekania na specjalną okazję (pomocny może w tym być dzienniczek przyjemności),
- okazywanie i wyrażanie wdzięczności na co dzień, czyli zauważenie, serdeczne docenienie, uznanie, podziw dla wszystkich dobrych rzeczy, które wydarzyły się w naszym życiu, konkretnym dniu – często te dobre rzeczy, to jednocześnie drobne rzeczy, a nie wielkie wydarzenia (zachęcam do prowadzenia swojego dzienniczka wdzięczności).
Sposobów na wzmacnianie odporności psychicznej jest wiele. Zachęcam do poszukania swoich, zapytania znajomych, przyjaciół, jak oni dbają o swoją rezyliencję. Przeżywając trudne chwile, idziemy również do specjalisty, jakim jest psycholog, psychoterapeuta. Terapia czy nawet kilka spotkań to również czas zadbania o swoją odporność psychiczną.
Literatura:
Glenn R. Schiraldi, Siła rezyliencji. Jak poradzić sobie ze stresem, traumą i przeciwnościami losu?, Sopot 2019.
Christina Berndt, Tajemnica odporności psychicznej. Jak uodpornić się na stres, depresję i wypalenie zawodowe, Kraków 2015.
Robert M. Sapolsky, Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu, Warszawa 2012.