31 maja obchodzony jest Światowy Dzień Bez Tytoniu. Jest to idealny czas na zwrócenie uwagi na to, jak powszechne jest palenie oraz jakie są jego negatywne skutki zdrowotne i środowiskowe.
Światowy Dzień Bez Tytoniu obchodzimy od 1987 roku, kiedy to został ustanowiony przez WHO ze względu na rosnącą liczbę osób uzależnionych i pacjentów zmagających się z chorobami wywołanymi przez palenie papierosów – nowotworami płuc, przełyku, krtani, gardła czy trzustki.
Według danych WHO po papierosy sięga ponad miliard osób na świecie, co roku powodują także ponad 8 milionów zgonów.
W skład papierosa wchodzą: tlenek węgla, amoniak, substancje smoliste, aceton, cholerek winylu, kadm, fenol i cyjanowodór. Dym tytoniowy składa się z ok. 4000 związków chemicznych, zaś ponad 40 substancji w dymie tytoniowym jest rakotwórczych. Ponadto narażone są także osoby ,,palące biernie”, które tylko przebywają w towarzystwie osób niepalących. Interesujące jest to, iż osoby biernie palące wdychają 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4 razy więcej nikotyny niż aktywni palacze.
Palenie tytoniu prowadzi do wielu chorób układu oddechowego takich jak rozedma płuc, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rak płuc, rak języka, rak wargi, rak jamy ustnej, rak krtani, rak tchawicy, przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma oskrzelowa. Wskutek spożywania alkoholu pojawiają się również choroby układu krążenia, m.in. choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego, miażdżyca zarostowa kończyn dolnych, nadciśnienie tętnicze, tętniak aorty. Pojawiają się także takie choroby jak rak nerki, rak pęcherza moczowego, rak przełyku, wrzody żołądka oraz dwunastnicy, przepukliny jelitowe, choroby oczu, impotencja, upośledzenie płodności. Ponadto palenie pogarsza wygląd skóry, wcześniej pojawiają się zmarszczki, opóźnia się gojenie ran oraz zaostrza się stan wielu schorzeń skóry. Przez palenie dochodzi także do przebarwienia i pokrycia kamieniem zębów, wystąpienia nieświeżego oddechu oraz do żółknięcia palców.
Palenie jest szczególnie niebezpieczne dla kobiet ciężarnych, gdyż negatywnie wpływa na przebieg ciąży i stan zdrowia dziecka. Występują powikłania takie jak poronienie samoistne, przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, przedwczesne odklejanie łożyska oraz łożysko przodujące. Ponadto dzieci palących matek rodzą się z niższą masę urodzeniową. Zwiększa się także ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej dziecka.
Spożywanie tytoniu nie tylko negatywnie wpływa na zdrowie, ale również na środowisko. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO): 600 000 000 drzew jest ścinanych na papierosy, 84 000 000 ton emisji dwutlenku węgla uwalnia się do powietrza, podnosząc globalną atmosferę oraz 22 000 000 000 litrów wody używa się do robienia papierosów. Cykl życia tytoniu zanieczyszcza i niszczy środowisko. Co roku ok. 3,5 miliona hektarów ziemi jest niszczonych w celu produkcji tytoniu, zaś 200 000 hektarów rocznie jest wylesionych. Produkcja tytoniu wyczerpuje także zasoby planety – wodę, paliwa kopalne i metale. 4,5 biliona niedopałków papierosów jest wyrzucanych, generując przy tym 1,69 miliarda funtów toksycznych odpadów, uwalniając chemikalia do powietrza, wody i gleby. Ponadto przemysł tytoniowy zarabia na degradacji środowiska, więc powinien być pociągnięty do odpowiedzialności za niszczenie środowiska i marnowanie zasobów koniecznych do ludzkiej egzystencji.
Uzależnienie od papierosów jest dość złożone i składa się na nie uzależnienie farmakologiczne oraz behawioralne. Ważne jest zaprzestanie wykonywania negatywnych zachowań. Każda osoba uzależniona musi mieć odpowiednie, indywidualnie dopasowane postępowanie. Pomocą w odejściu z nałogu może być leczenie farmakologiczne, którego celem jest łagodzenie objawów związanych z abstynencją palenia tytoniu. Oprócz leków, takich jak bypropion, wareniklina oraz cytyzyna stosuje się terapię zastępczą taką jak korzystanie z gum do żucia czy plastrów nikotynowych. Ponadto w terapii uzależnienia od tytoniu stosuje się także metody behawioralne, które są oparte na uwarunkowaniach i uczeniu się poprzez zmianę zachowania, wiążąc je z negatywnymi konsekwencjami z nim związanymi lub pozytywnymi wzmocnieniami dobrego zachowania. Ważna jest również aktywna samokontrola pacjenta, która polega na zmniejszaniu ilości wypalanych papierosów. Pacjenci korzystają również z hipnozy i akupunktury. Bardzo popularna jest terapia grupowa, polegająca na zapewnieniu wzajemnego wsparcia przez osoby zmagające się z tym samym nałogiem oraz przeprowadzenie edukacji zdrowotnej w celu nauki zmiany zachowań.
Zrezygnowanie z tytoniu jest trudne, wymaga wiele wysiłku, motywacji i dyscypliny, dlatego ważna jest profilaktyka, czyli prowadzenie edukacji antynikotynowej, zwłaszcza w szkołach, gdzie coraz więcej dzieci sięga po papierosy. Edukacja ta dotyczy szkodliwości palenia tytoniu, przyczyn rozpoczynania palenia, procesu uzależnienia, asertywności wobec presji grupy oraz emocji i zachowań towarzyszących paleniu.
Uzależnienie od tytoniu jest bardzo powszechne, ma negatywne konsekwencje, zarówno zdrowotne, jak i środowiskowe. Dlatego też niezmiernie ważne jest upowszechnianie informacji o zagrożeniach, jakie niesie uzależnienie, zwłaszcza wśród młodzieży, która jest bardziej podatna na wpływy środowiskowe i różnego rodzaju uzależnienia.
Źródła:
https://www.gov.pl/web/psse-debica/31-maja-to-swiatowy-dzien-bez-tytoniu
https://www.szpital.swidnica.pl/31-maja-swiatowy-dzien-bez-tytoniu/
Nowak, D., Wojciechowska, M., Kopański, Z., Brukwicka, I., Uracz, W., Rowiński, J., ... & Sklyarov, I. (2014). Skutki zdrowotne palenia tytoniu. Journal of Clinical Healthcare, (4).