Arteterapia, czyli terapia przez sztukę, łączy wiedzę z zakresu nauk medycznych, społecznych oraz sztuk pięknych. Według Amerykańskiego Towarzystwa Arteterapii, jest to zawód związany ze zdrowiem psychicznym, który wykorzystuje proces twórczy do poprawy i wzmocnienia fizycznego, mentalnego i emocjonalnego samopoczucia klienta w każdym wieku. Badania potwierdzają, że kreatywny proces twórczy angażuje autoekspresję, pozwalając ludziom rozwiązywać konflikty, rozwijać umiejętności interpersonalne, zmniejszać stres, podnosić poczucie własnej wartości i samoświadomość oraz osiągać wgląd (AATA 2012).
Definicje i Cele Arteterapii
Brytyjskie Towarzystwo Arteterapii definiuje ją jako formę psychoterapii, która wykorzystuje media artystyczne jako podstawowy sposób komunikacji. Arteterapia stosuje środki wyrazu artystycznego w celu autoekspresji i refleksji w obecności wykwalifikowanego arteterapeuty (BAAT 2012).
Uczestnicy nie muszą posiadać doświadczeń ani zdolności artystycznych. Głównym celem arteterapii jest wprowadzenie zmian oraz poprawa funkcjonowania klienta. Istotny jest sposób wykorzystania materiału artystycznego w bezpiecznym i przyjaznym środowisku.
Rodzaje Arteterapii
Istnieje wiele rodzajów arteterapii, m.in.:
- Arteterapia oparta na sztukach wizualnych (rysunek, malarstwo, rzeźba)
- Muzykoterapia
- Teatroterapia
- Choreoterapia
- Biblioterapia
- Filmoterapia
Korzyści z Arteterapii
Działania arteterapeutyczne wpływają pozytywnie na rozumienie i wyrażanie myśli i emocji, odkrycie i zrozumienie własnych potrzeb oraz dają uczucie samorealizacji. Przyczyniają się do podwyższenia samooceny, kształtowania kompetencji interpersonalnych, umożliwiają odreagowanie i emocjonalne oczyszczenie (katharsis), pomagają w przepracowaniu traumatycznych zdarzeń.
Zastosowanie Arteterapii
Arteterapia może być wykorzystywana zarówno jako metoda leczenia, jak i rozwoju osobistego. Znajduje zastosowanie w pracy z problemami takimi jak niskie poczucie własnej wartości, trudności w rozpoznawaniu, nazywaniu i wyrażaniu emocji i potrzeb, stres i jego skutki. Jest skuteczną metodą leczenia traum oraz zaburzeń i chorób psychicznych. Pomaga budować bliskość emocjonalną i zdrowe relacje z innymi, daje nadzieję i aktywizuje pacjenta, ponieważ proces twórczy pozwala odnaleźć i uruchomić energię psychiczną. Twórczość pozwala dystansować się od bieżących spraw, co umożliwia odreagowanie, zmniejszenie napięcia fizycznego i psychicznego oraz emocjonalne oczyszczenie (katharsis).
Pomyślna aktywność arteterapeutyczna prowadzi do uzyskania poczucia własnej wartości i kompetencji, dostarcza wielu przeżyć poznawczo-behawioralnych – uczy, objaśnia i poprawia rozumienie siebie. Wiele zajęć odbywa się w grupie, co daje uczestnikom poczucie wspólnoty i wzajemnego wsparcia. Arteterapia umożliwia komunikację poprzez dzieło artystyczne, co zmniejsza ryzyko oporu i konfrontacji w procesie leczenia.
Arteterapia w pracy psychologa
Wykorzystanie metod arteterapii poszerza możliwości diagnozowania i dawania wsparcia przez psychologa. Słowo, będące podstawowym narzędziem pracy psychologa, ma swoje ograniczenia, ponieważ umiejętność werbalizacji przeżyć wewnętrznych wymaga wysokich kompetencji poznawczych i językowych. Dzięki środkom wyrazu artystycznego, repertuar możliwości staje się niemal nieograniczony. Dzieło odzwierciedla twórcę zgodnie z zasadą projekcji, czyli rzutowania własnych przeżyć i doświadczeń na rzeczywistość. Arteterapia pomaga "rozpuścić" mechanizmy kontroli, wyzwala spontaniczność i pozwala "mówić" podświadomości, gdzie mają źródła problemy klienta. Okazuje się niezwykle skuteczną i bezpieczną formą pracy nad sobą.
Emilia Brzezińska
Źródła:
Arteterapia: teoria, praktyka, projekty, t. 1, red. Łoza B., Chmielnicka A., Wyd. Difin, Warszawa 2014.
Arteterapia indywidualna, t. 4, red. Łoza B., Chmielnicka A., Wyd. Difin, Warszawa 2020.