Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, które dotyka wszystkich podstawowych sfer funkcjonowania dziecka. Dlatego terapia i edukacja dziecka, wymaga złożonych i kompleksowych oddziaływań

Istotą autyzmu jest uszkodzenie biologicznych uwarunkowań nabywania umiejętności.

Charakteryzuje się utratą lub zaburzeniem wrodzonych dyspozycji do:

  • nabywania mowy;
  • rozumienia intencjonalności drugiego człowieka;
  • przejmowania dziedzictwa kulturowego.

Edukacja dziecka z autyzmem

  • Na początek – obserwacja i duża dawka akceptacji.
  • Diagnoza funkcjonalna: wyznacza kierunki podjęcia efektywnych działań.
  • Program przetrwania – niwelowanie dyskomfortu dziecka związanego ze stanem zdrowia (zaburzenia metaboliczne, trzewne – nietolerancja pokarmowa, obecność pasożytów).
  • Praca nad odbiorem i integracją bodźców sensorycznych.
  • Dieta

Styl i sposób myślenia osób z autyzmem

  • Nieharmonijność poznawcza (bardzo wysokie umiejętności i skrajnie niskie.
  • Specyfika uczenia się (w jeden określony ulubiony sposób).
  • Problemy w zakresie łączeniem elementów w całość - nadmierna selektywność.
  • Tworzenie i rozumienie pojęć abstrakcyjnych (konkret ponad miarę).
  • Trudności z dzieleniem pola uwagi (praca naprzemienna - raz ja, raz ty).
  • Problemy w zakresie Teorii Umysłu (rozumienie cudzych intencji).

Teoria umysłu

*„Ludzie mówią do siebie oczami. O czym oni rozmawiają?”*

Konsekwencje braku teorii umysłu:

  • ludzie, którzy nie rozwijają teorii umysłu, zapadają na jedno z najcięższych zaburzeń umysłowych – autyzm;
  • nie potrafią udawać, kłamać – aby móc kogoś okłamać, trzeba nie tylko znać treść jego świadomości i skutecznie nią manipulować, ale musi to być również działanie zaplanowane, przemyślane, wybiegające w przyszłość;
  • nie rozumieją żartów;
  • traktują innych ludzi przedmiotowo;
  • nie rozumieją własnych uczuć, ani też stanów emocjonalnych innych ludzi;
  • nie mają przyjaciół ani wrogów;
  • nie potrafią abstrahować;
  • ich zachowanie warunkuje chwila obecna.

Rozumienie emocji przez dziecko z autyzmem

Często jest tak, że dziecko czuje, przeżywa emocje, ale nikt nie powiedział mu, jak je nazwać. Warto pomóc dziecku w rozumieniu stanów, które przeżywa:

  • Jeżeli ktoś daje ci coś ciekawego albo robi coś miłego dla ciebie – wtedy czujesz radość.
  • Jeżeli zdarza się coś strasznego – czujesz strach – chcesz uciec lub schować.
  • Jeżeli zdarza się coś przykrego – przypadkiem, gdy ludzie opuszczają cię – wtedy czujesz smutek.
  • Jeżeli chcesz, żeby coś się zdarzyło i to się dzieje – czujesz radość.
  • Jeżeli ktoś robi coś przykrego celowo – czujesz złość.
  • Jeżeli dostajesz coś co chcesz – czujesz radość.
  • Jeżeli chcesz coś dostać, a tego nie dostajesz – czujesz smutek.
  • Jeżeli dostaniesz coś czego pragnąłeś, mimo że nie myślałeś, że dostaniesz – czujesz radość.
  • Jeżeli pragniesz czegoś i myślisz, że tego nie dostaniesz i rzeczywiście nie dostajesz – faktycznie czujesz smutek.

Poziomy rozumienia emocji

  • Rozpoznawanie wyrazu twarzy z fotografii.
  • Rozpoznawanie emocji ze schematów rysunkowych.
  • Określanie emocji związanych ze zdarzeniami, sytuacjami.
  • Rozpoznawanie emocji związanych z życzeniami.
  • Rozpoznawanie emocji związanych z przewidywaniami.

Zachowanie

  • Silne reagowanie na zmiany.
  • Ograniczona elastyczność w działaniu.
  • Rytuały, sztywność i obsesje w zachowaniu, lęki.
  • Stereotypie ruchowe (manieryzmy ruchowe, bieganie, machanie rękoma, itp…)
  • Ograniczony repertuar zainteresowań.

Teoria Carla H. Delacato

  • Dziwne, powtarzane zachowania u osób z autyzmem są symptomami zaburzeń w funkcjonowaniu kanałów sensorycznych: dotyku, słuchu, wzroku, węchu, smaku.
  • Dziwne zachowania są próbą naprawienia uszkodzonych kanałów sensorycznych.
  • Obserwacja pozwala na określenie jakie kanały są zaburzone i w jaki sposób (nadwrażliwość, zbyt mała wrażliwość, „biały szum”).
  • Dostarczanie odpowiednich doświadczeń i bodźców normalizuje funkcjonowanie kanałów sensorycznych, przygotowuje do uczenia się nowych umiejętności.

„Dzieci autystyczne mają zdolność uczenia się tak jak inni ludzie,

o ile znajdują się w specjalnie przystosowanym do ich potrzeb środowisku. Środowisko to składa się z miejsc, w których dziecko przebywa na co dzień, a różni się od normalnego tylko na tyle, aby stało się dla niego bardziej funkcjonalne. Istotna jest więc organizacja przestrzeni, polegająca na ograniczeniu bodźców rozpraszających uwagę dziecka".

Dziecko z autyzmem

Czego chcemy nauczyć osobę z autyzmem?

Rozumienia komunikatów innych osób

  • Stwarzanie jasnych, ustrukturalizowanych sytuacji- wprowadzanie „słów-kluczy” w danej sytuacji.
  • Stosowanie planów dnia.
  • Stosowanie podpowiedzi wzrokowych (przedmioty, zdjęcia, obrazki, P.C.S, piktogramy).
  • Odpowiednia forma komunikatów słownych kierowanych do osoby z autyzmem.

Pomysły na ogólny zarys metody codziennej komunikacji z dzieckiem z autyzmem:

  • Minimalizuj zadawanie pytań: Co to jest? Powiedz, czego chcesz?, Co robisz?, Jak to się nazywa?
  • Komentarze – przyspieszają rozwój i udoskonalanie języka.
  • Odczekanie i zasygnalizowanie: uzyskaj kontakt wzrokowy, usta nieznacznie rozchylone, brwi uniesione, ciało pochylone w stronę dziecka.
  • Stwórz sytuację sprzyjającą rozmowie.
  • Używaj przesadnych gestów i mimiki twarzy.
  • Zaprezentowanie – przedstawienie dziecku przykładowych odpowiedzi na zadawane pytania.
  • Redukcja – skracaj wypowiedzi, redukuj ich złożoność, pamiętaj o poziomie językowym dziecka.
  • Używaj przesadnej intonacji, natężenia głosu – postaraj się zwrócić uwagę dziecka.
  • Kontakt wzrokowy – „spójrz na mnie” – najprostsza dyrektywa.
  • Nagradzanie
  • Potraktuj to jak zabawę – rozmawiaj łagodnie, dużo się uśmiechaj, okazuj ciepło i radość.

Rozwijanie języka i komunikacji - Gdy dziecko z autyzmem nie mówi:

  • Wprowadź zabawki atrakcyjne dla dziecka.
  • Wprowadź zabawy, które wymagają zmiany ról.
  • Wprowadź gesty.
  • Gdy dziecko bierze Cię za rękę i prowadzi do jakiegoś przedmiotu, nie pozwól mu tego robić – wycofaj rękę i zapytaj „co chcesz wziąć?”. Wyprostuj rękę dziecka i palec wskazujący i podejdź z dzieckiem do wybranego przedmiotu.
  • Komentuj – jeżeli dziecko zwróci uwagę na jakieś wydarzenie mów: „śmieszne”, „duże”, „straszne”.
  • Zmieniaj niepożądane zachowanie – jeśli dziecko rzuca zabawką, bo nie chce się nią bawić, naucz przeczących ruchów głowy z samogłoską „e”, jeżeli wyraz nie jest jeszcze za trudny.
  • Umieszczaj zabawki wysoko.
  • Zrób bańki mydlane daj zrobić dziecku jeden raz i schowaj. Powiedz „b” zanim dasz je dziecku znowu.
  • Schowaj zabawkę, przesuń meble, zmień otoczenie i czekaj na reakcję.
  • Dbaj o kontakt wzrokowy – zabawki, obrazki pokazuj trzymając je na wysokości wzroku dziecka.
  • Ucz jednocześnie rozumieć i mówić.
  • Wspomagaj rozumienie: naucz reakcji na imię, ucz wykonywania prostych poleceń.
  • Daj dziecku czas na zastanowienie.

Ważne!

„Potrzebujemy was. Potrzebujemy waszej pomocy i zrozumienia. Wasz świat nie jest zbyt otwarty dla nas i nie stanie się taki bez waszego silnego wsparcia. Tak, tragedia wiąże się z autyzmem nie dlatego, że tacy jesteśmy, ale że takie rzeczy się nam przytrafiają. Możecie się tym martwić, jeśli chcecie się martwić czymkolwiek. Ale lepiej się wściec niż martwić – i wtedy zróbcie coś z tym. Tragedią nie jest to, że tu jesteśmy, ale że w waszym świecie nie ma dla nas miejsca.”

Jim Sinclair

DZIAŁAJ SYSTEMATYCZNIE, WYKONAJ TO CO POWIEDZIAŁEŚ, ŻE ZROBISZ I PAMIĘTAJ O DOCENIANIU POPRAWNEGO ZACHOWANIA

Na podstawie „Terapia behawioralna dzieci z autyzmem” M. Suchowierskiej