Nie ma dwóch identycznych przypadków spektrum autyzmu. U każdego dziecka zaburzenie to przebiega trochę inaczej. Różnice widoczne są zwłaszcza wśród dziewczynek.

Spektrum autyzmu jest zaburzeniem zachowania (komunikacji, relacji społecznych i funkcji poznawczych). Najbardziej charakterystycznym zachowaniem dziecka autystycznego jest brak kontaktu wzrokowego, fizycznego, odbieranie dosłownie wszystkich wypowiedzi, czy brak zrozumienia emocji innych i sztywność zachowania.
Nie jest to jednak wyznacznikiem zaburzeń rozwojowych, ponieważ są dzieci, które nie mają wszystkich tych wyżej wymienionych cech, a są w spektrum autyzmu.

Czym się różnią dziewczynki od chłopców?

Tak jak różni się od siebie każdy przypadek spektrum autyzmu, tak różnią się od siebie cechy schorzenia u dziewczynek i chłopców w tym samym wieku.

Osoby płci żeńskiej o minimum przeciętnym IQ zazwyczaj są późno diagnozowane ze względu na wypracowane przez lata mechanizmy radzenia sobie w sytuacjach społecznych. Inaczej mówiąc, za dobrze funkcjonują. Mają zdolność do naśladowania zachowań, patrzą w oczy, wykonują polecenia i dobrze się uczą.

Kobiety w spektrum autyzmu mają zazwyczaj wysoką inteligencję ogólną i dobrą pamięć długotrwałą. Słabsza jest za to pamięć krótkotrwała, podobnie jak pamięć robocza. Mają też często wolniejsze tempo przetwarzania informacji, występują u nich trudności szkolne takie jak dysleksja czy dyskalkulia. Charakterystyczny jest dla nich nieharmonijny rozwój poznawczy oraz sztywny sposób myślenia i działania.

Dziewczynki te często odbierane są jako mądre i konkretne. Nauka jest ich pasją, same się uczą, jednak często problematycznym staje się natłok myśli, nadmierne analizowanie różnych sytuacji, szukanie dziury w całym. Mają dużą wyobraźnię, którą często przelewają na papier w formie pisemnej bądź rysunku. Bliskie są też dla nich słowa i liczby – daje im to poczucie satysfakcji i bezpieczeństwa.

Relacje z innymi

W relacjach dziewczyny mają problem z przekazywaniem myśli i uczuć za pomocą słów. Problemem jest dla nich proszenie o pomoc, jak również określanie swoich granic, rozumienie swoich potrzeb, odmawianie. Podczas rozmowy mogą mieć trudności z dopuszczeniem do głosu rozmówcy jak i przypadkiem obrazić go, być nieintencjonalnie agresywnym, krytykować. Często wybierają tematy do rozmów związanych z ich zainteresowaniem, mówiąc przy tym zbyt szczegółowo i nie dopuszczać rozmówcy do głosu. Zadają kłopotliwe pytania. Zdarza się, że mówią za mało lub za dużo, za cicho lub za głośno. Mają problem z przetwarzaniem słuchowym, nie potrafią zinterpretować mowy ciała.

Dziewczyny w spektrum często odbierane są jako egocentryczne i narcystyczne. Dzieje się tak dlatego, że nie rozumieją zasad społecznych. Najlepiej czują się w interakcji tylko z jedną osobą, dlatego często szukają tylko jednego przyjaciela- zazwyczaj jest to mężczyzna, ponieważ jest mniej emocjonalny. Bywa, że cała uwaga skupiona jest tylko na nim, przez co on może czuć się osaczony. Rówieśniczki wydają im się nudne i głupie dlatego często wybierają młodsze lub starsze dziewczyny. Są one dla nich wzorem do naśladowania. Kopiują styl ich ubierania, gesty, zainteresowania i tym podobne. Kobiety w spektrum potrzebują więcej samotności niż jej rówieśnicy. Często odczuwają lęk społeczny, stres (zwłaszcza w pracy w grupie). Analizują dokładnie swoje relacje z innymi (myśli natrętne). Męczą się w sytuacji towarzyskiej, bo nie wiedzą, jak się zachować. Często odwołują spotkania, co wywołuje z kolei poczucie winy, że siedzą w domu.

Kobiety z objawem całościowych zaburzeń rozwoju mają trudności w proszeniu o pomoc, wyznaczaniu granic w sytuacjach rywalizacyjnych. Często są wykorzystywane przez innych. Próbują radzić sobie z tym za pomocą środków zmieniających świadomość. Odczuwają strach przed wydarzeniami, czują się oceniane przez innych, unikają zatłoczonych miejsc, potrzebują czasu na zaaklimatyzowanie się. Często odczuwają przytłoczenie i izolację. W celu uspokajania się często machają rękami lub nogami, nawet stoją niespokojnie. Uwielbiają spokój, ciszę, książki, zwierzęta, przyrodę, internet. Uciekają w obsesję, marzenia i wyobraźnię, ale też słuchanie muzyki, czytanie wciąż tych samych książek czy oglądanie tych samych filmów.

Ach te emocje…

Autystyczne dziewczyny często odbierane są jako liderki i perfekcjonistki. W dzieciństwie były odbierane jako wrażliwe, nieśmiałe. Zazwyczaj nie mają wysokiego poczucia własnej wartości, są bardzo wrażliwe na krytykę, dopasowują się do grupy, żeby być lubianą. Mają przy tym świadomość swojej odmienności i poczucie, że tu nie pasują, ale robią wszystko, żeby nie być odrzuconą. Bardzo angażują się w to, co robią, są bardzo przy tym szczegółowe.

Często, charakterystyczną dla dziewczyn w spektrum jest duża wybiórczość pokarmowa. Często są też bardzo wrażliwe na dźwięki, hałasy, zazwyczaj zdiagnozowany jest wtedy zaburzenie przetwarzania słuchowego. Nie tolerują też dotyku, nie lubię przytulania. Bywa, że mają słabe czucie i nie wiedząc kiedy, okazuje się, że są całe podrapane. Czasami towarzyszą im tiki, zaburzenia obsesyjne kompulsywne czy objawy ADHD. Bywa, że się okaleczają, mają depresję, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, dysforię płciową.

Jeśli chodzi o funkcjonowanie emocjonalne opisywanej grupy, to zazwyczaj mają trudność z identyfikacją uczuć u siebie i u innych oraz wyrażania ich. Reagują bardziej na emocje negatywne, dodatkowo mają trudność z ich regulacją. Bardzo odczuwają lęk i często są zdezorientowane uczuciami, które w nich się pojawiają.

Agata Skowron-Drozdek